| Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы Татарская Автономная Советская Социалистическая Республика |
|||||||||
|
|||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Шигарь «Барлык илләрнең пролетарийлары, берләшегез!» |
|||||||||
| Башкала | Казан | ||||||||
| Зур шәһәрләр | Казан, Чаллы, Әлмәт | ||||||||
| Тел(ләр) | рус, татар | ||||||||
| Акча берәмлеге | сум | ||||||||
| Интернет домены | .su | ||||||||
| Мәйдан | 68 000 км² | ||||||||
| Халык | татарлар, руслар | ||||||||
| Идарә итү төре | совет республикасы | ||||||||
.png){kind=small}
Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы (ТАССР, Татарстан; иске тат. ﺗﺎﺗﺎﺭﺳﺗﺎن ﺋﺎۋﺗِوُﻧِوُﻣﻳﻪﻟئ ﺳِوُۋﺌﺖ ﺳِوُﺗﺳﻳﺎﻟﻳﺳﺗﻳﻙ ﺭﺌﺳﭘِوﺒﻟﻳﻜﺎﺳئِ, лат. тат. Tatarstan Avtonomiəle Sovet Sotsialstik Respublikasь, рус. Татарская Автономная Советская Социалистическая Республика) — Русия Совет Федератив Социалистик Республикасы эчендә булган автономияле республика.
География
ТАССР хәзерге Татарстан Республикасы территориясендә урнашкан була.
ТАССР составына кергән территорияләр (%):
| Инкыйлабка кадәре адм. берәмллек↓/Ел→ | 1920 | 1921 | 1922 | 1923 | 1924 |
| Казан губернасының Зөя өязе | 100 | 100 | 98 | 98 | 98 |
| Казан губернасының Казан өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Казан губернасының Лаеш өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Казан губернасының Мамадыш өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Казан губернасының Тәтеш өязе | 100 | 100 | 87 | 87 | 87 |
| Казан губернасының Чар өязе | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 |
| Казан губернасының Чистай өязе | 100 | 100 | 95 | 95 | 95 |
| Казан губернасының Чуел өязе | 0 | 0 | 6 | 6 | 6 |
| Казан губернасының Ыспас өязе | 100 | 100 | 86 | 86 | 86 |
| Вәтке губернасының Алабуга өязе | 10 | 43 | 42 | 42 | 42 |
| Вәтке губернасының Малмыж өязе | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
| Вәтке губернасының Сарапул өязе | 0 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| Самар губернасының Бөгелмә өязе | 70 | 70 | 75 | 75 | 75 |
| Уфа губернасының Минзәлә өязе | 100 | 100 | 100 | 100 | 100 |
| Сембер губернасының Буа өязе | 53 | 53 | 41 | 41 | 41 |
| Сембер губернасының Сембер өязе | 8 | 8 | 8 | 8 | 8 |
Тарих
1920 елның мартында Владимир Ленин Мәскәү кирмәнендә Борһан Мансуров, Сәхибгәрәй Сәетгалиев һәм башкалар белән Татарстан республикасы оештыру мәсьәләсе турында фикер алышты.
ТАССР БҮБК һәм РСФСР Халык Комиссарлар Шурасы карары белән 1920 елның 27 маенда игълан ителгән.
1990 елның 30 августында ТАССР Югары Шурасы «Татарстанның дәүләт суверенитеты турында» декларациясен кабул итте һәм ТАССР исемене Татарстан Совет Социалистик Республикасы — Татарстан Республикасы исеменә үзгәртеп корды. 1991 елның 24 маенда РСФСР халык депутатлары җыены бу атаманы раслаган һәм РСФСР Төп канунына тиешле үзгәртүлерне керткән[1].
Идарә-җир төзелеше
Иң башта ТАССР ун кантонга бүленгән булган: Арча, Бөгелмә, Буа, Лаеш, Мамадыш, Минзәлә, Зөя, Спас, Тәтеш һәм Чистай. 1921 елда тагын өч кантон (Алабуга, Әгерҗеһәм Чаллы) оештырылган.
1924 елдан кантоннарны юкка чыгару һәм районнар белән алмаштыру процессы башланган, ул 1930 елның 23 июлендә тәмамланган.
1940-еллар уртасына кадәр районнар саны арта барган; мәсәлән, 1948 елда ТАССР 70 районга һәм 3 республика карамагындагы шәһәргә бүленгән.
1950-еллар башында Татарстан һәм Башкорт АССРларны өлкәләргә бүлү проекты тормышка ашырыла башлаган. 1952 елның 8 маенда ТАССР эчендә ике өлкә (Казанһәм Чистай) оештырылган. 1953 елның 21 февралендә Бөгелмә өлкәсе барлыкка килә. Ләкин Сталин үлеменнән соң бу проект туктатылган һәм 1953 елның 30 апрелендә үк барлык өлкәләр юкка чыгарылганнар.
Моннан соң һәм 1963 елга кадәр районнарны зурайту процессы алып барылган. 1963 елдан кайбер бетерелгән районнарның торгызуы башланды.
Чыганак: ВикипедиЯ
