Сәяси-иҗтимагый һәм мәдәни шартлар:
- 1941 нче елның 22 нче июнендә фашистлар Германиясенең СССРга һөҗүм итүе совет халкы өчен зур сынауга әйләнә;
- ил сугышчан лагерьга әверелә, халык хуҗалыгы фронт өчен эшли башлый, сәяси-иҗтимагый һәм мәдәни тормыш "Ватан өчен!", "Җиңү өчен!" лозунгларына буйсындырыла;
- фронт һәм тыл бердәмлеге җиңүнең хәлиткеч факторы итеп карала;
- Татартсаннан 560 мең кеше сугышка алына, 200 дән артык якташыбыз Советлар Союзы Герое исеменә лаек була;
- татар язучыларының күпчелеге фронтка китә, 30 дан артыгы һәлак була;
- 1942 нче елдан башлап төрле фронтларда 16 исемдә татарча газета чыгарыла; аларда Гадел Кутуй, Афзал Шамов, Әхмәт Ерикәй, Риза Ишморат, Габдрахман Әпсәләмов, Ибраһим Гази, Шәйхи Маннур һ.б. әдипләр журналист булып хезмәт итәләр;
- ВКП(б) ҮКның 1944 ел 9 август карары нигезендә татар әдәбиятында һәм сәнгатендә тарихи темаларны яктыртуга зур киртә куела.

Әдәби хәрәкәт үзенчәлекләре:
- әдәбият агитатор һәм пропагандист вазифаларын үти башлый: халыкны изге көрәшкә чакыра, бердәмлеккә өнди, җиңүгә ышаныч тәрбияли, фашизмга нәфрәт хисе уяту коралына әйләнә;
- героик, романтик һәм фаҗигале эчтәлектәге әсәрләр өстенлек итә;
- авторлар контраст төсләр белән эш итә: илен саклаучы патриот, тырыш хезмшт кешесе - ачык, якты, ә фашизм һәм аның ялчылары кара, төссез буяуларда сурәтләнә;
- ВКП(б) ҮК карарында "Идегәй" дастанына "ханнар-феодаллар эпосы" дигән ялгыш бәя бирелә, һәм ул әдәбият тарихыннан сызып ташлана;
- сугыш чоры халыкның тиңдәшсез батырлыгын күрсәтү планында яктыртыла, шуңа күрә күп геройлар үлемнән курыкмый торган гадәттән тыш шәхесләр итеп күрсәтелә;
- чынбарлыкның сугыш белән бәйле күп яклары турында (командирларның булдыксызлыгы аркасында миллионнарча кешеләрнең үтерелүе, яисә әсир төшүе, Ватанга хыянәт итү, коралсыз сугышка керү һ.б.) язу тыела.

Д.Ф.Заһидуллина буенча.